លោកស្រីសាស្រ្តាចារ្យ ហ៊ុន សារ៉ាត់ ឯកទេសចម្រៀងបុរាណ បច្ចុប្បន្នទទួលតួនាទីជាទីប្រឹក្សា នៃក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ និងជាសាស្រ្តាចារ្យបង្រៀននៅមហាវិទ្យាល័យតូរ្យតន្រ្តីនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ និងនៅសាលាមធ្យមវិចិត្រសិល្បៈ។ ទោះបីសព្វថ្ងៃលោកស្រីមានវ័យជាង៦០ឆ្នាំ ស្ថិតក្នុងវ័យចូលនិវត្តន៍ទៅហើយ ប៉ុន្តែជានិច្ចជាកាលលោកស្រីនៅតែសកម្មចំពោះការងារផ្ទេរចំណេះដឹងដែលលោកស្រីមានទៅដល់ក្មេងៗសិស្សានុសិស្សជំនាន់ក្រោយនេះមិនគិតពីការនឿយហត់កម្លាំងកាយនោះឡើយ។
លោកស្រីបានរំព្ញកអំពីជីវប្រវត្តិផ្ទាល់ខ្លួនថា លោកស្រីកើតនៅឆ្នាំ ១៩៥២ (ឯកសារផ្លូវការ កើតនៅឆ្នាំ១៩៥៥) និងមានទីកន្លែងកំណើតនៅសង្កាត់លេខ៥ ក្រុងភ្នំពេញ ម្តុំស្ថានទូតសាធារណរដ្ឋគុយបាជំនាន់នោះ។ លោកស្រីជាកូនទី៣ ក្នុងចំណោមបងប្អូនបង្កើតសរុបចំនួន ០៨នាក់ ដែលមានឪពុកម្តាយមិនមែនជាអ្នកសិល្បៈនោះទេ។ ថ្វីដ្បិតតែឪពុកម្តាយបង្កើតមិនមែនជាអ្នកសិល្បៈមែន ប៉ុន្តែលោកស្រីមានបងជីដូនមួយម្នាក់ជានាដការបាំព្រះរាជទ្រព្យ ហើយថែមទាំងមានជីតាបង្កើតជាចាងហ្វាងភ្លេងនៅប្រចាំ ព្រះបរមរាជវាំងថែមទៀតផង។
ដោយសារមានឈាមជ័រជាអ្នកសិល្បៈយ៉ាងច្បាស់លាស់ពីអតីតកាលមករួមផ្សំនឹងចំណង់ចំណូល ចិត្តផ្នែកសិល្បៈតាំងពីក្មេងវ័យមក កុមារី ហ៊ុន សារ៉ា់ត់ បានចាប់ផ្តើមចូលហាត់រៀនសិល្បៈដំបូងតាមរយៈការហាត់តួនាង (តួស្រី) ក្នុងទម្រង់របាំព្រះរាជទ្រព្យនៅឯព្រះបរមរាជវាំង ហើយក្រោយមក ដោយសារ លូតកម្ពស់ខ្ពស់ គាត់ក៏ត្រូវបានគ្រូបង្ហាត់ផ្ទេរមកឲ្យហាត់ជាតួនាយរោងវិញ។ ក្រោយមកទៀត ដោយសារគ្រូសម្លឹងឃើញនូវលក្ខណៈសម្បត្តិពិសេសរបស់ក្មេងស្រីរូបនេះខុសប្លែកពីសិស្សដទៃ អ្នកគ្រូក៏បានផ្លាស់ប្តូរឲ្យមកហាត់ច្រៀងចម្រៀងបុរាណវិញ។ គ្រូធំទីមួយដែលបានបង្ហាត់បង្រៀនជំនាញច្រៀងនេះដល់គាត់ គឺ អ្នកគ្រូ ព្រំ សុខុម ដែលជាគ្រូចម្រៀងបុរាណជើងចាស់ប្រចាំព្រះបរមរាជវាំង។ បន្ទាប់មក គឺ អ្នកគ្រូ ឯម ធាយ ជាគ្រូទីពីរ ដែលនៅមានព្រះជន្មនៅឡើយនិងមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញជាប់រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។
លោកស្រីបានបន្តទៀតថា ក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ទី៦០ លោកស្រីមានឱកាសបានចូលរួមប្រឡងចម្រៀងក្នុងកម្មវិធីសមាជជាតិប្រចាំឆ្នាំនៅវាលព្រះមេរុ ក្រុងភ្នំពេញ ហើយទទួលបានជ័យលាភីចំណាត់ថ្នាក់លេខ២ តាមរយៈចម្រៀងសម័យបែបមនោសញ្ចេតនាមួយបទក្រោមចំណងជើងថា “ដៃសមុទ្រត្រពាំងរូង” គួរជាទីមោទកភាពនឹកស្មានមិនដល់ក្នុងវ័យជំទង់មានអាយុត្រឹមតែ ១២-១៣ឆ្នាំ ប៉ុណ្ណោះ។ គួរបញ្ជាក់ដែរថា តាមការអះអាងរបស់លោកស្រី ការប្រលងចម្រៀងសមាជជាតិឆ្នាំនោះ ហើយដែលអ្នកចម្រៀង ពេជ្រ សាមឿន បេក្ខជនមកពីខេត្តសៀមរាប ទទួលបានជ័យលាភីចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ផ្នែកបុរស។ ទោះបីជាជាប់ជ័យលាភីផ្នែកចម្រៀងសម័យចំណាត់ថ្នាក់លេខ២ រហូតដល់ក្រសួងឃោសនាការជំនាន់នោះបានស្នើសុំអញ្ជើញលោកស្រីឲ្យមកធ្វើអ្នកចម្រៀងក្នុងក្របខណ្ឌក្រសួងឃោសនាការ ច្រៀងផ្សាយតាមវិទ្យុជាតិថែមទៀតផងក្តី ក៏លោកស្រីបានបដិសេធឱកាសនេះ ដោយសារតែលោកស្រីជាប់ភារកិច្ចការងារជាអ្នកចម្រៀងនៅព្រះបរមរាជវាំងទៅហើយ។ នៅក្នុងរបបសង្គមរាស្រ្តនិយម លោកស្រីមានកិត្តិយសធ្លាប់បានចូលរួមច្រៀងរួមជាមួយអធិរាជសំឡេងមាស ស៊ីន ស៊ីសាមុត នៅក្នុងកម្មវិធីព្រះបរមរាជវាំង និងកម្មវិធីប្រគំភ្លេងថ្វាយបារមីវត្តភ្នំដើម្បីបួងសួងសុំទឹកភ្លៀង។
លោកស្រីត្រូវផ្លាស់ទៅរស់នៅជាមួយស្វាមីនៅឯក្រុងកំពង់សោមពីឆ្នាំ១៩៧០ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥។ ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ ១៧ មេសា ១៩៧៥ លោកស្រី និងក្រុមគ្រួសារទាំងអស់ដែលទៅរស់នៅក្រុងកំពង់សោមនោះត្រូវបានជម្លៀសចេញទៅកាន់តំបន់ជនបទមួយក្នុងខេត្តតាកែវ។ ក្រោយថ្ងៃរំដោះ ៧ មករា ១៩៧៩ ឪពុកមារបស់លោកស្រីម្នាក់នៅរស់រានមានជីវិតរស់នៅក្រុងតាខ្មៅ ខេត្តកណ្តាល បានទទួលដំណឹងពីអ្នកស្រីក៏មកយកគាត់ចេញពីខេត្តតាកែវ។ បន្ទាប់មក បងប្រុសបង្កើតរបស់លោកស្រីជាតន្រ្តីករពីជំនាន់មុនដែលបានរួចជីវិតពីរបបប៉ុលពតដែរនោះបានមកយកគាត់ពីឪពុកមានោះទៅស្នាក់នៅអគារប៊ូឌិញប្រផេះ ក្រុងភ្នំពេញ។ តាមរយៈនេះហើយទើបលោកស្រីមានវាសនាបានវិលចូលមកបន្តបម្រើវិស័យសិល្បៈចម្រៀងបុរាណជាថ្មីឡើងវិញបន្ទាប់ឃ្លាតពីសង្វៀននេះអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមកនោះ។
ធ្វើការនៅទីនោះប្រមាណ១០ឆ្នាំ ទើបលោកស្រីបានចេញទៅសម្តែងនៅប្រទេសអង់គ្លេសក្នុង ឆ្នាំ១៩៩០ រយៈពេលមួយខែកន្លះ ដែលជាលើកដំបូងក្នុងឆាកជីវិតរបស់លោកស្រីក្នុងការបំពេញបេសកកម្មការងារនៅបរទេស។ “អូ! អស្ចារ្យណាស់កូនអើយ ទៅដល់គេ Presenté (ធ្វើបទបង្ហាញ) ដល់រាំចប់ អ៊ីចឹង គេទះដៃពេល (យើង) ចេញចូល ចេញមក ពីរបីសារ ! ដែលគេមិនដែលឃើញ។ កាលនោះ បានលុយច្រើនណាស់ ១៧០០ផោន […] ” លោកស្រីបានរៀបរាប់ពីជោគជ័យការងារនៅក្រៅប្រទេស។ នៅឆ្នាំ ១៩៩៣ លោកស្រីបានចេញទៅសម្តែងនៅប្រទេសបារាំងជាលើកដំបូង។ ក្រោយមក លោកស្រីធ្លាប់បានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសជាច្រើន ទៀត ដួចជា ប្រទេសស្វីស ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ប្រទេសប៊េលហ្ស៊ិក ប្រទេសអ៊ីតាលី សហរដ្ឋអាមេរិក សាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់ ប្រទេសបារាំង (ចំនួន០៣លើកទៀត) ប្រទេសជប៉ុន ប្រទេសចិន ប្រទេសសិង្ហបុរី ប្រទេសថៃ ប្រទេសឡាវ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និង ប្រទេសវៀតណាម ជាដើម ដែលសរុបទៅជាង២០ប្រទេស។
ឆ្លងកាត់ការហាត់រៀនជាច្រើនសម័យកាលរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ លោកស្រីសាស្រ្តាចារ្យ ហ៊ុន សារ៉ាត់ មានសមត្ថភាពច្រៀងទាំងចម្រៀងរបាំបុរាណ ចម្រៀងរបាំដកស្រង់ចេញពីឈុតរឿងបុរាណ និង ចម្រៀងមហោរី សរុបទៅប្រមាណខ្ទង់រយបទទៅហើយ ដែលក្នុងនោះលោកស្រីបានចងក្រងបាន ចម្រៀងបុរាណចំនួន ២៩ រឿង ដែលមានបញ្ចូលចម្រៀងអមចំនួន ១២៩បទ តួយ៉ាង រឿងព្រះចន្ទ គោរព និងរឿងម៉ាក់ថឺង ជាដើម។ ចំណែករបាំ លោកស្រី និងក្រុមការងារនៃក្រសួងវប្បធម៌បានស្រាវ ជ្រាវចងក្រងបាន ៣៨របាំ ហើយបន្ថែមចុងក្រោយចំនួន ០៧របាំទៀត ដែលមានចារទុកក្នុងក្រាំង តែមិនទាន់បានដំឡើងជារបាំនៅឡើយ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ នៅមានរបាំចំនួន ០៧ទៀត ជារបាំថ្មីដែល បានដំឡើងចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៩១ រហូតដល់ឆ្នាំ២០២០នេះ។
លោកស្រីសាស្រ្តាចារ្យបានជួយបណ្តុះបណ្តាលសិល្បករ សិល្បការិនីផ្នែកចម្រៀងបុរាណជាច្រើនរូបច្រើនជំនាន់ឲ្យមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះបោះសំឡេងរួចមកហើយ ជាអាទិ៍រួមមាន កញ្ញាពេជ្រ ចរិយា លោកឯក ស៊ីដេ លោកម៉េង ប៊ុនលី ជាដើម។ លើសពីនេះ លោកស្រីមានសមត្ថភាពយ៉ាងប៉ិនប្រសប់រហូតដល់អាចបណ្តុះបណ្តាលជនជាតិបរទេសឲ្យច្រៀងចម្រៀងបុរាណរបស់កម្ពុជាយើងបានថែមទៀតផងតាមរយៈការកត់ត្រាសំណូរពាក្យពេចន៍ទំនុកច្រៀងខ្មែរជាអក្សរឡាតាំងឲ្យពួកគេហាត់ច្រៀងតាម។ សមត្ថភាពពិសេសមួយទៀតនោះគឺ លោកស្រីអាចប្រើសំឡេងធម្មជាតិច្រៀងគ្នាតែពីរនាក់ឲ្យលាន់រំពងពេញសាលមហោស្រពនៅក្រៅប្រទេសដោយមិនចាំបាច់បាច់ប្រើមីក្រូហ្វូនជាជំនួយឡើយ គ្មានសិល្បការិនីជំនាន់ក្រោយណាម្នាក់អាចធ្វើបានដូចនៅឡើយទេតាំងពីក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩មក។
“ខ្ញុំចង់បន្តការងារនេះរហូតដល់ស្រែកលែងរួច” ជាការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់សាស្រ្តាចារ្យចម្រៀងបុរាណខាងលើ។ លោកស្រីនិយាយថា ការងារនេះពិតជាធ្វើឲ្យលោកស្រីមានមោទនភាពណាស់ ព្រោះមាន ឈ្មោះជាសិល្បករតំណាងជាតិចេញទៅសម្តែងលើឆាកអន្តរជាតិមានគេទទួលស្គាល់ និងបានធ្វើដំណើរ ជុំវិញពិភពលោក រហូតមានជនបរទេសសុំហត្ថលេខាថែមទៀតផង។ ទន្ទឹមនឹងនេះ លោកស្រីក៏បានសម្តែងនូវក្តីព្រួយបារម្ភចំពោះអនាគតវិស័យចម្រៀងបុរាណខ្មែរដែរ ព្រោះលោកស្រីសង្កេតឃើញជាក់ ស្តែងថា សិល្បករជំនាន់ក្រោយច្រើនតែមានទឹកដមសំឡេងខ្សាវៗ មិនសូវធ្ងន់លះល្អដូចអ្នកចម្រៀងសម័យមុនៗ។ លោកស្រីចង់ឲ្យសិល្បករផ្នែកនេះជំនាន់ក្រោយយកចិត្តទុកដាក់ព្យាយាមចងចាំបទ ចម្រៀងបុរាណឲ្យបានច្រើន ហើយហ្វឹកហាត់ជាប្រចាំឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន និង គួរតែតមចំណីអាហារណា ដែលអាចបណ្តាលឲ្យប៉ះពាល់ទឹកដមសំឡេង ដូចជា គ្រឿងផ្អាប់ ទឹកកក និង សុរា ជាដើម ។ ជាចុងក្រោយលោកស្រីបានផ្តាំថា ប្រសិនបើក្មេងៗទាំងឡាយណាដែលមាននិស្ស័យនឹងសិល្បៈចម្រៀងបុរាណដូចជារូបគាត់នោះ ចូរព្យាយាមខំប្រឹងឲ្យអស់ពីសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន ហើយអ្នកគ្រូនៅតែរង់ចាំទទួលបង្ហាត់បង្ហាញជានិច្ចមិនលាក់ចំណេះដឹងនោះទេ ឲ្យតែកូនសិស្សមានមូលដ្ឋានគ្រឹះចេះស្គាល់ចង្វាក់ភ្លេងបានច្បាស់ហើយជាមុនសិននោះ៕
Article by SRIN SOKMEAN