ជាធម្មតា នៅលើគេនិយាយអំពីពពួកឈើមានតម្លៃដែលគេនិយមយកមកធ្វើជាគ្រឿងទព្វសម្ភារ (គ្រឿងសំណង់) និង គ្រឿងសង្ហារិម (តុ ទូ គ្រែ កៅអី) គេច្បាស់ជានឹកឃើញដល់ឈើបេង នាងនួន ធ្នង់ និង គ្រញូង ជាដើម មុនគេ ព្រោះឈើទាំងនេះកំពុងពេញនិយមនៅលើទីផ្សារក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ វឌ្ឍកីក្នុងស្រុកច្រើនច្នៃពួកវាផលិតតាំងពីសម្ភារធំៗរហូតដល់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍តូចៗប្រកបដោយម៉ូដប្លែកៗទៅតាមការកុម្ម៉ង់របស់អតិជនយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងគេហដ្ឋាន សណ្ឋាគារ ផ្ទះសំណាក់ ភោជនីយដ្ឋាន និង រីសតលម្ហែកាយនានា។ ប៉ុន្តែតើអ្នកដឹងទេថាតើប្រទេសកម្ពុជាមានឈើប្រណិតសរុបប៉ុន្មានប្រភេទ? យោងតាមប្រកាសរបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និង នេសាទ លេខ០៨៩ ប្រក.កសក ចុះថ្ងៃទី១៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៥ បានកំណត់ឈើចំនួន១៤ប្រភេទ ជាប្រភេទឈើប្រណិត។ ឈើទាំងនោះរួមមាន ១. អង្កាញ់ ២. អង្កត់ខ្មៅ ៣. បេង ៤. ឈើខ្មៅ ៥. ជើងចាប ៦. ច្រេស ៧. ហៃសាន ឬ ចាន់ស ៨. ហ៊ុនដាង ឬម្រះព្រៅភ្នំ ៩. គ្រញូង ១០. គ្រើល ១១. នាងនួន ឬ លាំង ១២. តាត្រាវ ១៣. ធ្នង់ និង ១៤. ត្រយឹង។
អង្កាញ់ ជាឈ្មោះព្រឹក្សមួយប្រភេទមានកម្ពស់ចាប់ពី ៦ ទៅ២០ម៉ែត្រ។ រុក្ខជាតិនេះដុះក្នុងព្រៃល្បោះលើដីទំនាបនៅអាស៊ីផ្នែកអាគ្នេយ៍។ នៅស្រុកដទៃទៀត គេនាំយកពីអាស៊ីទៅដាំជាលម្អបរិស្ថាន។ ចំណែកនៅប្រទេសខ្មែរយើងនេះ គេនិយមដាំដើមអង្កាញ់នេះនៅជិតគេហដ្ឋានដើម្បីបានជាម្លប់។ ដើមអង្កាញ់នេះពេលនៅតូច គឺដុះលឿន ហើយឆាប់ធំណាស់ ហេតុនេះហើយគេនិយមដាំវាសម្រាប់ឲ្យមានព្រៃដុះឡើងវិញឆាប់ ករណីតំបន់ព្រៃដែលបាត់បង់ច្រើន។ យ៉ាងណាមិញឈើអង្កាញ់នេះគឺជាប្រភេទឈើប្រណិតនិងមានតម្លៃថ្លៃណាស់សម្រាប់យកមកធ្វើជាគ្រឿងឈើសម្រាប់សង់ផ្ទះ ធ្វើតុ ទូ ជាដើម។
ឈើអង្កាញ់
អង្កត់ខ្មៅ ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ សំបកខ្មៅ ស្លឹកជុកជិតស្រដៀងនឹងខ្ចាស់តែស្រួចៗបន្តិចជាងស្លឹកខ្ចាស់, គេច្រើនគាស់យកមកដាំក្នុងផើង ថែទាំទុកជាគ្រឿងតាំង។
បេង ឈ្មោះឈើខ្លឹមមួយប្រភេទ ពួកគ្រញូង, ពួកធ្នង់ : ក្ដារបេង, តុបេង ។ ដើមបេងមានខ្លឹមរឹងពណ៌ក្រហម អាចយក ធ្វើផ្ទះ, សេនាសនភ័ណ្ឌឬគ្រឿងសង្ហារិមផ្សេងៗយ៉ាងស្រស់ស្អាតហើយមានតម្លៃមហាសាល។ ចំណែកផ្កាមានពណ៌ស ក្រហម ឬលឿង ទៅតាមពូជនិងទឹកដី។ ផ្លែបេងមានរាងស្រដៀងនឹងផ្លែអំពិលក្តារ តែខ្លីហើយសំប៉ែតជាងបន្តិច។
ឈើបេង
ឈើខ្មៅ ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទមានខ្លឹមខ្មៅរលើប។
ជើងចាប ឈ្មោះឈើធំមួយប្រភេទ មានខ្លឹមជាប់ប្រើធន់បានយូរ។ ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទទៀតមានផ្លែទ្រង់ទ្រាយស្រដៀងនឹងក្រញាំជើងសត្វចាប កាលណាទុំសម្បុរឡើងក្រហម បរិភោគបាន។ ដើមជើងចាបប្រភេទទីមួយ ហៅថា ជើងចាបធំ ដែលបុព្វបុរសខ្មែរយកដើមឈើនេះមកប្រើការក្នុងសំណង់ប្រាសាទ តួយ៉ាង ប្រាសាទឃ្លាំងខាងជើង ក្រុងអង្គរធំ ខេត្តសៀមរាប (កសាងចុងស.វទី១០និងដើមស.វទី១១) ជាភស្តុតាងស្រាប់។
ច្រេស ជារុក្ខជាតិមួយប្រភេទដែលដើមរបស់វាមានកម្ពស់ចាប់ពី៨ទៅ១៥ម ដុះក្នុងព្រៃធំ ជ្រុះស្លឹកលើដីរាបនៃទ្វីបអាស៊ី និងអាហ្វ្រិក។ ដើមច្រេសនេះ គេនិយមដាំវានៅជិតភូមិ ឬតាមមាត់ផ្លូវដើរ ដើម្បីយកម្លប់ជ្រក។ ឈើច្រេសនេះផងដែរគឺជាប្រភេទឈើដែលមានតម្លៃខ្លាំងណាស់ ជាពិសេសវាគឺជាឈើប្រណិតសម្រាប់ធ្វើតុ ទូ លម្អក្នុងគេហដ្ឋាន។
ឈើច្រេស
ហៃសាន ឬ ចាន់ស ឈ្មោះឈើព្រៃមួយប្រភេទ មានផ្កាលឿង សណ្ឋានស្រដៀងនឹងផ្កាអង្កាញ់ស្ទើរចាប់ច្រឡំ មានរសល្វីង, មានខ្លឹមខ្មៅសាច់រឹង, ប្រើធ្វើជាថ្នាំរម្ងាប់រោគបានច្រើនប្រភេទ : ខ្លឹមហៃសាន ។
ឈើហៃសាន ឬ ចាន់ស
ម្រះព្រៅភ្នំ ឬ ហ៊ុនដាង ឈ្មោះឈើធំមួយប្រភេទមានខ្លឹមតែសាច់ស្ពោតៗ ក្លិនស្រដៀងនឹងព្រះព្រៅតូច, គេច្រើនប្រើធ្វើប្រអប់ឬហឹប (ហៅថា ម្រះព្រៅធំ ឬ ម្រះព្រៅភ្នំ ក៏បាន) ។ គេក៏និយមយកខ្លឹមម្រះព្រៅភ្នំ ឬ ព្រះព្រៅ ដែលចាស់បុរាណខ្មែរចាត់ទុកជាឈើដ៏ពិសិដ្ឋទៅឆ្លាក់ធ្វើជាព្រះពុទ្ធរូបទំហំធំល្មមៗបានតាមជំនឿថែមទៀតផង។
ឈើម្រះព្រៅភ្នំ ឬ ហ៊ុនដាង
គ្រញូង ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទមានខ្លឹម, សម្បុរក្រហមក្រមៅ សាច់ជិតស្និទ្ធរឹងជាប់អង្វែង សម្រាប់ប្រើការធ្វើគ្រឿងចលនវត្ថុផ្សេងៗ; គ្រញូងមាន ២ យ៉ាងគឺ គ្រញូងដែក សម្បុរក្រមៅ, គ្រញូងឈាមមាន់ សម្បុរភាវ ។ ចំពោះគ្រញូង ឈាមមាន់ គឺជាឈ្មោះព្រឹក្សមួយប្រភេទ មានកម្ពស់ចាប់ពី ៨ ទៅ ៣០ម៉ែត្រ ជាទូទៅមានពណ៌ក្រហមឆ្នូតលាយជាមួយពណ៌ស ឬក្រមៅ ហើយមានសាច់ឈើរឹង សាច់មត់ គេនិយមប្រើសម្រាប់ធ្វើជាគ្រឿងសង្ហារឹមផ្សេងៗដូចជា តុ ទូ សម្ភារប្រណិតៗ និងមុខតំណ ជាដើម។ ពីអតីតកាល គេទុកសម្រាប់តែសេចក្ដីត្រូវការរបស់អង្គព្រះមហាក្សត្រ ដែលសព្វព្រះរាជហប្ញទ័យយកមកធ្វើជាគ្រឿងប្រដាប់លម្អផ្សេងៗ។
ឈើគ្រញូង
គ្រើល ឈ្មោះឈើធំមួយប្រភេទមានជ័រ សម្រាប់ធ្វើម្រ័ក្សណ៍ : ដើមគ្រើល, ជ័រគ្រើល ។ គ្រើលជាប្រភេទឈើមានកម្ពស់ពី២៥ទៅ៣០ម៉ែត្រ ច្រើនដុះនៅព្រៃរបោះ ឬ ភ្នំ។ គេយកជ័រខ្មៅចេញពីសំបកដើមឬមែករបស់វាទៅលាបលើកញ្ជើឬល្អី អាចដាក់ទឹកបាន ឬ លាបវត្ថុផ្សេងទៀតឲ្យរលើបរលោងស្អាត។
ឈើគ្រើល
នាងនួន ជាប្រភេទព្រឹក្សមួយប្រភេទ មានកម្ពស់ ចាប់ពី១៥ ទៅ ៣០ម៉ែត្រ ដុះក្នុងព្រៃធំ ហើយជ្រុះស្លឹករដូវប្រាំង។ នាង នួននេះមានសណ្ឋានសាច់ឈើពណ៌ក្រមៅ បណ្ដូលក្រាស់ពណ៌ប្រផេះ ឬស្វាយលាយក្រហមឆ្នូតៗ។ សម្រាប់ពលរដ្ឋ ជាទូទៅនិយមយកឈើនេះ មកធ្វើជាក្ដារងឿ តុ ទូ ជាគ្រឿងសង្ហារឹមប្រណិតផ្សេងៗ និងយកមកធ្វើជាគ្រឿងឈើសម្រាប់សង់ជាគេហដ្ឋានជាដើម។ ឈើនាងនួននេះនៅពេលដែលប្រើកាន់តែយូរគឺកាន់តែរលោងស្អាតដោយឯងៗ។
ឈើនាងនួន
តាត្រៅ ឬ តាត្រាវ ឈ្មោះឈើធំមួយប្រភេទ មានខ្លឹមជាប់ប្រើការបានយូរអង្វែង : តាត្រៅជាឈើងាយដាំ គួរប្រជាពលរដ្ឋពេញចិត្តខំប្រឹងដាំឲ្យកាន់តែចម្រើនឡើង។ ដោយសារវាជាប្រភេទឈើរឹងដែលមានស្រាយមិនអាចញែកបាន ចាស់បុរាណខ្មែរនិងយមប្រើប្រាស់ធ្វើជាសំណង់វត្តអារាម គ្រោងទ្វារប្រាសាទ និងជាពិសេសជាក្ដារមឈូសដែលអាចរក្សាសពក្នុងដីបានយូរអង្វែង។ តាមរយៈបទពិសោធន៍អ្នកដែលបានប្រើប្រាស់ឈើប្រភេទនេះកន្លងមក គេបានអះ អាងថាប្រភេទនេះល្អប្រសើរជាងឈើបេងទៅទៀត។ សាច់ឈើតាត្រាវហ្មត់ ពណ៌លឿងព្រាលនៅពេលឈូសនិងប្រែពណ៌លឿងកាន់តែច្បាស់ពេលប្រើប្រាស់យូរឆ្នាំ ផ្ទុយពីឈើបេងដែលប្រែពណ៌ខ្មៅព្រាលក្រោយពេលប្រើប្រាស់យូរ។
ឈើតាត្រៅ ឬ តាត្រាវ
ធ្នង់ ឈ្មោះឈើពួកគ្រញូង ខ្លឹមក្រហម មានក្លិនប្រហើរ សាច់ជាប់ស្វិតជាងគ្រញូង។ តាមប្រពៃណីតាំងពីបុរាណកាលតរៀងមក ខ្មែរយើងនិយមយកឈើធ្នង់ច្នៃធ្វើជាកាំនិងកង់រទេះគោ ដោយសារតែឈើធ្នង់ជាប់មាំល្អ ធន់នឹងទម្ងន់ធ្ងន់ពេលរទេះមានចលនាទៅមុខ។
ឈើធ្នង់
ត្រយឹង គឺជាប្រភេទឈើប្រណិតរបស់ខ្មែរមួយប្រភេទដែលត្រូវបានសង្កេតឃើញដុះជាក្រុមៗក្នុងព្រៃស្រោងនិងពាក់ កណ្ដាលស្រោងលាយឡំជាមួយប្រភេទឈើប្រណិតដូចជាបេង ធ្នង់ អង្កត់ខ្មៅ និងប្រភេទផ្សេងៗទៀត។ មានភស្តុតាងដែលបង្ហាញថាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប្រើប្រាស់រុក្ខជាតិនេះកាលពីអតីតកាលតាមរយៈការប្រៀបប្រដូចមនុស្សដែលមានសម្បុរខ្មៅទៅនឹងគ្រាក់ត្រយឹង "ខ្មៅដូចគ្រាក់ត្រយឹង”។ ចាស់បុរាណតិចតួចណាស់ប្រើប្រាស់ខ្លឹមខ្មៅរបស់វាធ្វើជាឧបករណ៍ភ្លេង និងគ្រឿងចម្លាក់តូចៗ តែមិនសូវឃើញយកធ្វើជាគ្រឿងសង្ហារិមសំខាន់ៗនោះទេ ប្រហែលបណ្ដាលមកពីឈើប្រភេទនេះមានប្រហោងធំៗនៅពេលមានអង្កត់ផ្ចិតធំ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាជនភាគច្រើនចាប់ផ្ដើមស្គាល់ពីតម្លៃរបស់វានិងកំពុងប្រើប្រាស់ត្រយឹងធ្វើជាគ្រឿងផ្ទះដូចជា សសរ រនូត និង រនាបផ្ទះ ជាដើម។ល។
ឈើត្រយឹង
ដោយសារតែភាពកម្រ និង គុណតម្លៃដ៏ប្រសើរនៃឈើប្រណិតខាងលើនេះ យើងជាកូនខ្មែរគប្បីអភិរក្សព្រៃឈើធម្មជាតិដែលមានស្រាប់ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន កាប់រំលំតែដើមឈើដែលត្រូវតាមទំហំអប្បបរមាដែលរដ្ឋអនុញ្ញាតជាផ្លូវការ ព្រមទាំងចូលរួមដាំដើមឈើទាំងនោះឡើងវិញបន្ថែម ព្រោះប្រភេទឈើមួយចំនួន ជាអាទិ៍ ឈើគ្រញូង ជាដើមកំពុងតែប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែងយ៉ាងខ្លាំងពីឈ្មួញទុច្ចរិតខុសច្បាប់។ ប្រសិនបើលោកអ្នកមានបំណងចូលរួមដាំដើមឈើទាំងនេះឡើងវិញ លោកអ្នកអាចទាក់ទងរកជាវពូជកូនឈើទាំងនេះខ្លះៗបាននៅសួនកសិកម្មឡាយហ្រ្គូ (LifeGro Nursery) នៅម្តុំសង្កាត់បាក់ខែង រាជធានីភ្នំពេញ (មានថ្នាលបណ្តុះធំនៅឃុំព្រែកអំបិល ស្រុកស្អាង ខេត្ត កណ្តាល) ឬ អាចសុំពូជពីអ្នកជំនាញនៅខាងមហាវិទ្យាល័យព្រៃឈើនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម (ចំការដូង) ព្រោះនៅទីនោះគេមានគ្រាប់ពូជ និង កូនឈើប្រណិតមួយចំនួនសម្រាប់ចែកចាយដល់កសិករយកទៅដាំដុះបន្ត។
Article by SRIN SOKMEAN