បើនិយាយដល់វិស័យទេសចរណ៍ កាលពីមុន ស្វាយរៀងមានតែរមណីយដ្ឋានវប្បធម៌-ប្រវត្តិសាស្រ្តព្រៃបាសាក់តែមួយទេ ដែលស្ថិតនៅភូមិបាសាក់ ឃុំបាសាក់ ស្រុកស្វាយជ្រំ (អតីតទឹកដីស្រុករំដួល) ខេត្តស្វាយរៀង ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃនេះលោកអ្នកអាចចំណាយពេលយ៉ាងហោចណាស់មួយថ្ងៃពេញដើម្បីធ្វើដំណើរកម្សាន្តនៅតាមបណ្តារមណីយដ្ឋានជិតឆ្ងាយនានាក្នុងទឹកដីចំពុះទាជាយដែនមួយនេះ។ នៅស្វាយរៀងមានភោជនីយដ្ឋានវ៉ៃគោនិងភោជនីយដ្ឋានបឹងមាសដែលអ្នកដំណើរពីភ្នំពេញអាចភ្លក់រសជាតិអាហារពិសេសៗប្រចាំតំបន់ ដូចជា សាច់ជ្រូកលីងជ្រក់សណ្តែក ត្រីអាំងជ្រក់ធាងត្រាវ សម្លកកូរកណ្តៀង និង សម្លខប្រហុក ឬ គ្រាក់ប្រហុក ជាដើម ដែលជាអត្តសញ្ញាណអាហារដែលអ្នកស្រុកនេះនិយមបរិភោគតាំងពីដើមរៀងមក។
កន្លែងកម្សាន្តដែលក្រុមការងារយើងធ្វើដំណើរទៅដល់មុនគេបន្ទាប់ពីឆ្លងកាត់ទីរួមខេត្តនោះគឺ រមណីយដ្ឋានព្រៃគគីរ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិត្រពាំងផ្លុង សង្កាត់បាទី ក្រុងបាវិត ខេត្តស្វាយរៀង ចម្ងាយ ៣២គីឡូម៉េត្រពីទីរួមខេត្តស្វាយរៀង។ ព្រៃគគីរគឺជារមណីយដ្ឋានធម្មជាតិទើបនឹងបង្កើតថ្មីកណ្តាលក្រុងបាវិតដែលសម្បូរទៅដោយដើមគគីរជាច្រើនដើមដុះព័ទ្ធជុំវិញមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងបរិវេណសហគមន៍ព្រៃឈើចម្ការកូនគគីរ។ យើងអាចធ្វើដំណើរទៅទីនោះបានដោយចំណាយពេលត្រឹមតែ៣០នាទីប៉ុណ្ណោះពីទីរួមខេត្ត ។ នៅទីនោះមាសស្រះទឺកធំមួយនៅចំកណ្ដាលព្រៃ មានរុក្ខជាតិតូចធំដុះពេញព្រៃ មានដូចជា ដើមគគីរ ដើមស្មាច់ និងមានការរៀបចំសង់ជាស្ពានសម្រាប់ដើរទស្សនាព្រៃអាកាសស្យា និងសួនផ្កាចម្រុះពណ៌លម្អយ៉ាងស្រស់បំព្រង។ នៅរមណីយដ្ឋានព្រៃគគីរក៏មានលក់អាហារដ៏មានរសជាតិឆ្ងាញ់តាមបែបធម្មជាតិ។
ចេញពីរមណីយដ្ឋានព្រៃគគីរ រថយន្តសូវវរីនបានបោះពួយលាទឹកដីបាវិតសំដៅឆ្ពោះទៅភូមិសាស្រ្តស្រុករមាសហែក ប៉ែកឥសានទីរួមខេត្តវិញម្តង។ នៅស្រុករមាសហែកនេះ ចម្ងាយ ៤២ គីឡូម៉ែត្រពីក្រុងស្វាយរៀង មានបង្កប់នូវរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិដ៏ស្រស់ត្រកាលមួយនៅជិតបង្កើយនឹងទីប្រជុំជនកំពង់ត្រាច ទីរួមស្រុកនោះឯង។ ទឹកវិលជាតំនប់កម្សាន្តបែបលក្ខណៈគ្រួសារ ដែលមានបឹងមួយដ៏ធំដែលអាចឲ្យភ្ញៀវអញ្ជើញមកជិះទូកលេង និងគយគន់មើលទេសភាពដ៏ខៀវស្រងាត់ជុំវិញបឹងនេះ និងមានខ្ចុះសម្រាប់ភ្ញៀវសម្រាកពិសារអាហារដ៏មានឱជារសឈ្ងុយឆ្ងាញ់បែបធម្មជាតិ។ ភ្ញៀវក៏អាចគេងលេងក្រោមម្លប់ឈើនៅលើដីកោះប្របឆ្នេរទន្លេយ៉ាងត្រជាក់ល្ហឹម និង ប្រារព្ធកម្មវិធីផ្ទាល់ខ្លួនផ្សេងៗ ដូចជា ជប់លៀងខួបកំណើត ជាដើមអមដោយតន្រ្តីកំដរយ៉ាងសប្បាយរីករាយផងដែរ។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃរមណីយដ្ឋាននេះទទួលភ្ញៀវទេសចរអញ្ជើញមកកម្សាន្តទីនេះជាបន្តបន្ទាប់ ប៉ុន្តែភាគច្រើនទាល់តែអ្នកស្រុករមាសហែកតែម្តងទើបស្គាល់កន្លែង លម្ហែថ្មី។
បន្ទាប់ពីសម្រាកបាយថ្ងៃត្រង់ហើយ ក្រុមការងារយើងបានបន្តដំណើរប្រហែលជាង១០គីឡូម៉ែត្រទៅភាគខាងត្បូងឆៀងខាងកើតទីរួមស្រុកឆ្ពោះទៅស្រាវជ្រាវរុករកប្រាសាទបុរាណមានវ័យចំណាស់ជាងគេប្រចាំខេត្តស្វាយរៀង។ ប្រាសាទដ៏ដាច់សង្វែងហ៊ុមព័ទ្ធដោយគុម្ពោតព្រៃ និង វាលស្រែរបស់អ្នកស្រុកដែលស្ថិតនៅចំណុចចុងបំផុតនៃជាយដែនកម្ពុជា-វៀតណាម ក្នុងភូមិសាស្រ្តភូមិព្រៃក្តី ឃុំគគីរ ស្រុករមាសហែក ខេត្តស្វាយរៀង។ នៅបរិវេណទួលនេះមិនមានអ្នកភូមិរស់នៅនោះទេ មានតែឆ្មាំការពារប្រាសាទចំនួនពីរនាក់ដែលតែងតែមកយាមកាមជាប្រចាំ។ ឆ្មាំប្រាសាទបានប្រាប់យើងថាប្រាសាទនេះមានបរិវេណផ្ទៃដីការពារ ២៩, ៩៥០ ម៉ែត្រការ៉េ កំណត់ដោយក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ។ ប្រាសាទនេះមានការបែកបាក់ខូចខាតយ៉ាងដំណំដោយសារសង្រ្គាមអូសបន្លាយ ហើយសព្វថ្ងៃនៅសល់តែជញ្ជាំងខាងត្បូង និង ខាងលិចតែប៉ុណ្ណោះ។ គ្មានឯកសារណាបញ្ជាក់ថាប្រាសាទនេះត្រូវបានសាងសង់ក្នុងរជ្ជកាលក្សត្រអង្គណាទេ ប៉ុន្តែតាមរចនាបថស្ថាបត្យកម្មអាចឲ្យគេស្រាវជ្រាវដឹងថា វាស្ថិតក្នុងរចនាបថសម្បូរព្រៃគុក (បុរេអង្គរ) តាំងពីសតវត្សរ៍ទី៦មកម្ល៉េះ។
យើងក៏បានឆៀងចូលទៅទស្សនារមណីយដ្ឋានស្ពានត្នោតដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាយក្រុងស្វាយរៀងដែលមានព្រំប្រទល់ត្រើយខាងជើងស្ថិតក្នុងភូមិព្នៅ ឃុំតាសួស ស្រុកស្វាយជ្រំ និង ត្រើយខាងត្បូង ស្ថិតក្នុងភូមិប្ញស្សីព្រៃ ឃុំកំពង់ចម្លង ស្រុកស្វាយជ្រំដូចគ្នា ខាងលិចទីរួមខេត្តស្វាយរៀង៤គីឡូម៉ែត្រ។ ស្ពាន ត្នោតជារមណីយដ្ឋានដែលទេសចរនិយមទៅកម្សាន្តលំដាប់ទី២បន្ទាប់ពីរមណីយដ្ឋានព្រៃបាសាក់ក្នុងចំណោមរមណីយដ្ឋានសំខាន់ៗចំនួន៤របស់ខេត្ត។ វាមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងអាហារដ្ឋាននៅតំបន់ព្រែក លៀបបាក់ខែងរបស់រាជធានីភ្នំពេញយើងដែរ តែភ្ញៀវនិយមទៅជួបជុំទទួលទានអាហាររាល់ថ្ងៃចុងសប្តាហ៍ និង ថ្ងៃឈប់សម្រាកបុណ្យទាននានា។ ភ្ញៀវអាចឈរថតរូបលើស្ពានដែក ថតរូបទេសភាព ស្ទូចត្រី និង ជិះទូកក្នុងផ្ទៃបឹងធម្មជាតិដែលមានឈូក ព្រលិត រំចង់ កំពីងពួយ ដុះលាយឡំល្អគាប់ភ្នែក។
នៅឯសង្កាត់ពោធិ៍តាហោ ត្រើយខាងកើតស្ពានឯណោះវិញ ក៏មានសួនទឹកគជ់ស្វាយព្រៃ ដែលទើប បង្កើតថ្មីធំមួយ រះឡើងកំពុងអន្ទងដួងចិត្តអ្នកស្វាយរៀងក្មេងចាស់ប្រុសស្រីឲ្យមកលេងកម្សាន្តមិនចេះដាច់ ដោយសារសួនទឹកនេះស្ថិតនៅជិតបង្កើយអំណោយផលល្អដល់ការធ្វើដំណើរកម្សាន្តរបស់អ្នកខេត្តស្វាយ រៀងទាំងមូល។ សួនទឹកនេះមានអាងហែលទឹកធំទូលាយ មានទាំងកន្លែងសម្រាប់មនុស្សពេញវ័យ និង សម្រាប់កុមារហែលទឹកលេងដាច់ដោយឡែកផ្សេងគ្នាប្រកបដោយសុវត្ថិភាព។ នៅមាត់អាងហែលទឹក មានខ្ចុះប្ញស្សីសង់ត្រៀបត្រាសម្រាប់ភ្ញៀវអង្គុយលេងទទួលទានអាហារពិសេសៗជាច្រើនមុខដែលកំពុងពេញនិយមជាពិសេសមុខម្ហូបថ្មីដែលទើបមាននៅទីនោះគឺនំបញ្ចុកត្រីដុតទឹកត្រីផ្អែម។ រីឯភេសជ្ជៈប្រចាំត្រកូលរបស់ហាងគឺ ឈុតស្រាក្រឡុកផ្តិល ដែលមានឈុតតូចតម្លៃ ៣ដុល្លារ និង ឈុតធំតម្លៃ ៥ដុល្លារ ថោកសម រម្យ។ ក្រៅពីអាងហែលទឹកយ៉ាងប្រណិតកន្លែងនេះមានហាងកាហ្វេផ្ទាល់ខ្លួនមួយដែរដែលមានលក់កាហ្វេនិងភេសជ្ជៈបន្ទាប់បន្សំមិនចាញ់ហាងកាហ្វេទំនើបៗនៅភ្នំពេញទេ មានន័យថា ទោះជាមិនមកហែលទឹក ក៏អាចអង្គុយក្រេបរសជាតិកាហ្វេក្នុងហាង ឬ ខ្ចប់យកញ៉ាំតាមផ្លូវមុននឹងបន្តដំណើរទៅកាន់រម ណីយដ្ឋាននានាក្នុងខេត្ត ឬ មុននឹងត្រឡប់ទៅភ្នំពេញវិញ។ សួនទឹកនេះបើកដំណើរការចាប់ពីម៉ោង១០ព្រឹក រហូតដល់យប់។