Sovrin
Sovrin
នាដកល្ខោនខោល ទេស សុខន បង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍ជុំវិញខ្លួនជាបុរសប៉ុន្តែត្រូវសម្ដែងតួជាស្រី
NEWS 6 years ago
«សម្រាប់ចិត្តខ្ញុំ អ្វីដែលគេរឹតតែថា គឺខ្ញុំរឹតតែធ្វើ! ដូចរាល់ការសម្តែងរបស់យើងអ៊ីចឹង អ្នកខ្លះគេអត់ទាន់ស្គាល់ គេស្រាប់តែលាន់មាត់…អូហ៍!ម៉េចបានគេយកខ្ទើយមករាំអ៊ីចឹង! ហើយរបាំហ្នឹងគេឲ្យខ្ទើយមករាំមែន?… អ៊ីចឹងហើយ បានជាខ្ញុំរឹតតែបារម្ភខ្លាចខ្ញុំរាំចេញមកវាមិនសមនឹងនាំឲ្យគេរឹតតែថា…»
សម្រង់សម្តីខាងលើគឺជាអារម្មណ៍ប៉ះទង្កិចមួយចំនួនដែលនាដកល្ខោនខោលវ័យក្មេងម្នាក់ធ្លាប់បានពើប នឹងឮដោយផ្ទាល់ ហើយក៏ជាកត្តាមួយដែលជំរុញឲ្យនាដសម្តែងជាតួនាងក្នុងទម្រង់ល្ខោនខោលរូបនេះ ចាប់ផ្តើមតាំងចិត្ត និងផ្ចិតផ្ចង់កាន់តែខ្លាំងឡើងៗ រាល់ការសម្តែងម្តងៗ។ សូវរីន នឹងលើកយករឿងរ៉ាវជុំវិញនាដកល្ខោនខោលវ័យក្មេងដ៏មានទេពកោសល្យ ក៏ដូចជាទូទៅភាពនៃទម្រង់សិល្បៈល្ខោនខោល មកចែករំលែកជូនប្រិមិត្តអ្នកអានដោយក្តីរីករាយ៖
សុខន តើប្អូនអាចជួយរៀបរាប់សង្ខេបពីទិដ្ឋភាពល្ខោនខោលដែលប្អូនបានយល់ ជូនដល់មិត្តអ្នកអាន យើងបានខ្លះទេ?
«បាទបង អ្វីដែលជាការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំកន្លងមក ល្ខោនខោននេះ គឺជាល្ខោនសម្តែងដោយពាក់របាំងមុខ មាន តួនាយរោងពាក់មុខ ស្វាពាក់មុខ យក្សពាក់មុខ លើកលែងតែតួនាងប៉ុណ្ណោះ។ ទម្រង់មួយនេះ ប្រុសសុទ្ធជាអ្នករាំ ហើយគេកត់សម្គាល់ឃើញថា រាល់ការសន្ទនាក្នុងសាច់រឿងសម្តែង ច្រើនតែពោល ដូចកំណាព្យបទពំនោលអ៊ីចឹង។ ហើយបើទោះបីតួសម្តែងក្នុងរឿងត្រូវដើរតួជាស្រី ក៏គេត្រូវរៀបចំតុងតែងអ្នករាំប្រុសហ្នុងឲ្យដូចជាស្រីដែរ។»
ចុះសមិទ្ធផលអ្វីខ្លះដែល សុខន ទទួលបាននាពេលកន្លងមក?
“សម្រាប់ខ្ញុំ គឺខ្ញុំមិនមែនសិក្សាតែសិល្បៈល្ខោនខោលមួយមុខតែប៉ុណ្ណោះទេបង ខ្ញុំក៏បានសិក្សាគ្រប់ទម្រង់ សិល្បៈទាំងអស់ នឹងបានផ្តោតសំខាន់លើក្បាច់បាត ហើយក៏ទទួលជោគជ័យច្រើនលើទម្រង់ហ្នឹង។ រឹតតែជាងនេះទៀត គឺខ្ញុំបានសម្រេចបំណងប្រាថ្នា។ ឧទាហរណ៍ថា ពេលនៅខេត្ត ខ្ញុំអត់ដែលបានរៀនពីល្ខោនខោលទេ តែឥឡូវខ្ញុំអាចទាំងសម្តែងជូនអ្នកតាមខេត្តទស្សនាថែមទៀតផង។”
តាមរយៈការឆ្លងកាត់ និងការស្វែងយល់ជាច្រើនពីទម្រង់សិល្បៈល្ខោនខោល ក៏ដូចជាទម្រង់សិល្បៈរបាំបុរាណ តើប្អូនមានទស្សនទានអ្វីខ្លះជុំវិញហ្នឹង?
“តាមការអានឯកសារចាស់ៗកន្លងមក បូករួមនឹងការយល់ឃើញថ្មីរបស់ខ្ញុំ ទីមួយខ្ញុំចង់និយាយទាក់ទងជាមួយ នឹងភេទពិសេសដូចខ្ញុំជាភេទទីបី។ ដោយសារយើងបែបហ្នឹង ដូច្នេះហើយយើងមានភាពទន់ភ្លន់ច្រើនឯការសម្តែងរបាំក៏វាងាយនឹងបត់បែនទៅតាមចរិតបែបធម្មជាតិហ្នឹងដែរ។ ដូចខ្ញុំអ៊ីចឹង ខ្ញុំជាតួនាងស្រាប់ផង បើត្រូវសម្តែងជាតួនាងសីតា អ៊ីចឹងហើយខ្ញុំត្រូវមើលលើតួសីតា។ គាត់គឺជាតួអង្គមុនស្សកាត់ទេវៈ គឺជាស្រីសួគ៍ដ៏ស្រស់ស្អាតដែលមកចាប់កំណើតជាមនុស្សម្លោះហើយខ្ញុំត្រូវសិក្សាពីតួអង្គហ្នឹងនឹងរកបុគ្គលិកលក្ខណៈហ្នឹង តែអាចនិយាយបានថាកែប្រែខ្លះពីទម្រង់មុន ព្រោះដើម្បីឲ្យវាល្អ កុំឲ្យសាំ នាំឲ្យគេសើចព្រោះថា បើយើងចេញមករាងរយីករយោកគេប្រាកដជាសើច ហើយចំយើងជាភេទទីបីផងនោះ គេច្បាស់ជាសើចងាប់ហើយ! អ៊ីចឹងហើយ យើងត្រូវតែរកអ្វីឲ្យល្អបំផុតសម្រាប់សម័យនេះ ឲ្យទាន់សម័យកាល ទាំងការតុបតែងខ្លួនពីក្បាលដល់ចុងជើង គឺត្រូវតែខ្ញង់។ ក្រៅពីហ្នឹង ខ្ញុំយល់ថាក្បាច់រាំរបស់ខ្ញុំ គឺត្រូវតែមានមនោសញ្ចេតនា។ វាគឺជាក្បាច់រាំតួនារី តំណាងឲ្យទេវៈស្រី តួយាង តួសីតា។ បើខ្ញុំមិនព្យាយាមស្វែងយល់ពីចំណុចនេះចេញមកឆ្កឹងៗ … ឧទាហរណ៍ថា បើខ្ញុំចាស់ទៅ ក្មេងជំនាន់ក្រោយមកបន្ត គេនឹងគ្រវីក្បាល រួចនិយាយថា ចាស់ជំនាន់មុនរាំមិនកើតផងហ្នឹង! អ៊ីចឹងហើយយើងបានតែមានឈ្មោះថា ធ្វើឲ្យខូចតែប៉ុណ្ណឹងឯង។»
សុខន បងចង់ដឹងបន្តិចទៀតថា ប្អូនធ្លាប់ត្រូវគេរើសអើងទេ លើបញ្ហាភេទ?
“សម្រាប់ខ្ញុំមានដែរ តែមិនមែនម្តងទេ គឺច្រើនដងណាស់បង។ សម្រាប់ចិត្តខ្ញុំ អ្វីដែលគេរឹតតែថា គឺខ្ញុំរឹតតែធ្វើ! ដូចរាល់ការសម្តែងរបស់យើងអ៊ីចឹង អ្នកខ្លះគេអត់ទាន់ស្គាល់ គេស្រាប់តែលាន់មាត់…អូហ៍!ម៉េចបានគេយកខ្ទើយមករាំអ៊ីចឹង! ហើយរបាំហ្នឹងគេឲ្យខ្ទើយមករាំមែន…? អ៊ីចឹងហើយ បានជាធ្វើឲ្យខ្ញុំរឹតតែបារម្ភខ្លាចខ្ញុំរាំចេញមកវាមិនសម នឹងនាំឲ្យគេរឹតតែថា ហើយធ្វើឲ្យវាបាត់តម្លៃរបស់យើង។ តែខ្ញុំនៅតែព្យាយាមណាបង។ ហើយបើនិយាយពីក្បួនខ្នាតគឺត្រូវតែគោរព តែខ្ញុំក៏មានទស្សនបន្ថែមថា ត្រូវតែបង្កើតថ្មីបន្ថែមទៀត…។
ជាការពិតណាស់ ល្ខោនខោល គឺជាប្រភេទទម្រង់សិល្បៈបុរាណមួយប្រភេទដែលគ្រប់នាដក ទាំងអស់ សុទ្ធតែជាប្រុស (នាដ) ផ្ទុយគ្នាពីទម្រង់សិល្បៈបុរាណខ្មែរដែលមានសុទ្ធតែស្រី (នាដកា)។ ល្ខោនខោល ឬល្ខោនពាក់របាំងមុខនេះ (Mask Dance) គឺជាសិល្បៈល្ខោនដែលមានលក្ខណៈចំណាស់មួយដែររបស់កម្ពុជា នឹងបានផ្តើមសម្តែងមុនសម័យអង្គរ។ វាត្រូវគេជឿជាក់ថាបានចាប់ផ្តើម (ប្រហែល) ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី៩ តាមរយៈចម្លាក់លឹបនៅតាមជញ្ជាំងអង្គរ។ ក្នុងសម័យអង្គរល្ខោនខោលត្រូវបានអភិវឌ្ឍដោយបុរសទាំងស្រុង ក្នុងការរាំប្រចាំនៅព្រះរាជវាំងបុរាណខ្មែរ។ ហេតុផលដែលពិតប្រាកដនៅតែមិនទាន់ដឹងច្បាស់ ប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបង្ហាញថា ដោយសារការដុះដាលនៃសាសនា ធ្វើឲ្យសាសនាព្រាហ្មណ៍មានជម្លោះជាមួយសាសនាព្រះពុទ្ធ ក្រោយរាជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ (១២៤៣-១២៩៥)។ ក្នុងនោះមាននារីរបាំជាច្រើនត្រូវបានសម្លាប់ និងធ្វើជាស្រីកំណាន់ ដូច្នេះទើបមានការហ្វឹកហាត់អ្នករបាំបុរស ដើម្បីបង្កើតរបាំនេះផ្អែកទៅលើលិទ្ឋអ្នកកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធ។ រឿងមួយទៀត ដែលជាក់លាក់អំពីការសម្ដែងដោយល្ខោនខោល គឺរឿងរាមកេរ្តិ៍ ដែលជារឿងព្រេងសម័យរឿងរាមាយណៈ។ ការសម្ដែងរួមបញ្ចូលនូវការប្រាប់អំពីអ្នកនិទានរឿងដែលដើរតួសំខាន់ក្នុងការសម្ដែង អមដោយវង់ភ្លេងបុរាណខ្មែរ គឺវង់ភ្លេងពិណពាទ្យ៕
Article by SOVRIN
